Organik tarım, çevre dostu üretim yöntemleri ve sentetik kimyasalların kullanımının sınırlandırılmasıyla tanınır. Ancak “organik” ibaresi mutlak sıfır kalıntı anlamına gelmez. Üretim sahası, komşu arazilerden gelen drift, geçmiş toprak kirlenmesi veya tedarik zincirindeki kontaminasyon gibi faktörler organik ürünlerde de düşük seviyeli pestisit kalıntısına yol açabilir. Ayrıca kasıtlı hatalar veya etiketsiz uygunsuz uygulamalar da söz konusu olabilir. Dünya ve Türkiye'den çeşitli örnekler, "organik" etiketi taşıyan ürünlerde de pestisit kalıntılarına rastlanabildiğini göstermektedir. Bu durum, üretim sürecindeki çeşitli faktörlerden kaynaklanabilir ve denetim mekanizmalarının etkinliğini sorgular hale getirebilir. Özellikle sertifikasyonsuz olarak "organik" adı altında satılan ürünlerin hiç bir güveilirlik ölçütü yoktur.
Türkiye’de Sertifikalı Organik Ürünlerde Pestisit Kalıntıları
Türkiye, organik ürünlerde pestisit kalıntıları nedeniyle Avrupa Birliği'nin RASFF (Rapid Alert System for Food and Feed) sisteminde sıkça bildirimde bulunan bir ülke konumundadır. Özellikle kuru meyve ve sebzelerde, organik etiketli ürünlerde bile pestisit kalıntıları tespit edilebilmektedir. Örneğin, 2024 yılında Türkiye menşeli organik kuru üzümde chlorpyrifos tespit edilmiş ve bu durum RASFF bildirimiyle duyurulmuştur.
Avrupa ve ABD'de Sertifikalı Organik Ürünlerde Pestisit Kalıntıları
Avrupa'da yapılan denetimlerde, organik etiketli ürünlerde nadiren de olsa pestisit kalıntıları tespit edilmektedir. 2023 yılına ait EFSA (Avrupa Gıda Güvenliği Otoritesi) raporunda, organik ürünlerde %1,6 oranında pestisit kalıntısı tespit edildiği belirtilmiştir.
ABD'de de benzer durumlar yaşanmıştır. 2024 yılında, Yogi markasının organik Echinacea Immune Support çayı, pestisit kalıntıları nedeniyle yaklaşık 900.000 poşetlik bir geri çağırma işlemine tabi tutulmuştur. FDA, bu durumu Class III recall olarak sınıflandırmıştır, yani sağlık riski düşük ancak mevzuata aykırılık nedeniyle ürün geri çağrılmıştır.
Organik Sertifikasyon Sistemlerinin Rolü
Organik sertifikasyon sistemleri, üretim süreçlerini denetleyerek pestisit kullanımını minimize etmeyi amaçlar. Ancak, bu sistemlerin etkinliği, denetim sıklığı ve şeffaflığına bağlıdır. Türkiye'de Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından yetkilendirilmiş kontrol ve sertifikasyon kuruluşları (KSK/YK) aracılığıyla organik ürünler denetlenmektedir. Ancak, bu denetimlerin etkinliği ve kapsamı zaman zaman sorgulanmaktadır. Yine de bu tür sertifikasyon yönetimleri pazarın genel yapısını görülür ölçüde iyileştirmiştir.
Her "Organik" Gıda Ürünü Pestisitsiz Değildir
Organik etiketli ürünler, diğer ürünlere göre genellikle çok daha düşük miktar ve oranda pestisit kalıntısı taşır. Ancak, her "organik" etiketi taşıyan ürün kesinlikle tarım ilaçsızdır diyemiyoruz. Tüketici kendi bilgi edinme imkanları ve pestisit testleri ile temiz ürün seçimine "organik" ürünlerde dahi dikkat etmeldir. Ayrıca ürünün etiketinden bağımsız olarak doğru temizleme yöntemlerinden vaz geçmemelidir. Yine de ülkemizde gelişmekte olan sertifikasyon bilgisi genel bir fikir sağlamak açısından yardımcı olacaktır.
Aldığınız organik etiketli ürünün sertifika kodunu kontrol ederek bakanlık listesi ile eşleştiğini doğrulamak, tanınmış organik sertifikasyonu kurumlarına ait logolar hakkında bilgi sahibi olarak alışveriş yapmak tarım ilacı maruziyetini minimuma indirmenize yardımcı olacaktır. Ayrıca yerel üreticiler hakkında araştırma yapıp doğrudan güvenilir üreticiden alışveriş yapmak sağlıklı gıda hakkınıza sahip çıkmak anlamına gelecektir.
Kaynakça
EFSA - Avrupa Gıda Güvenliği Otoritesi : https://www.efsa.europa.eu/en/efsajournal/pub/9398 , https://www.efsa.europa.eu/en/efsajournal/pub/9398
Cuatrecasas - Avrupa Güncel Pestisit Kalıntısı Raporu: https://www.cuatrecasas.com/en/spain/life-sciences-healthcare/art/eu-report-pesticide-residues-in-food
RASFF -Avrupa Komisyonu- Bildirimi - Organik Kuru Üzümde Chlorpyrifos Tespiti: https://webgate.ec.europa.eu/rasff-window/screen/notification/691408 , https://webgate.ec.europa.eu/rasff-window/screen/notification/724875
Yogi Organik Echinacea Immune Support Çayı Geri Çağırma Bildirimi: https://www.foodandwine.com/organic-yogi-echinacea-tea-recall-8649844
Türkiye menşeli organik ürünlerin kalıntı durumunu inceleyen saha analiz raporu : https://orgprints.org/id/eprint/25032/1/speiser-etal-2014-turkey-residueSurvey-report.pdf
Osman Tiryaki - Türkiye’de yapılan pestisit kalıntı analiz ve çalışmaları : https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/235971
2025 tarihli yerel bilimsel çalışma örneği : https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0889157525009068
