Kimyasal tarım ilaçları maruziyeti ile kanser riski arasındaki ilişki, dünya genelinde kapsamlı araştırmaların odak noktasıdır. Pestisit maruziyeti, özellikle uzun süreli ve yüksek dozda gerçekleştiğinde kanser riskini artırmaktadır. Pestisitler birçok farklı kimyasal bileşiği içerir ve bazıları kanserojen olarak sınıflandırılmıştır. Dünya Sağlık Örgütü’nün IARC (Uluslararası Kanser Araştırma Ajansı) bazı pestisitleri “muhtemel kanserojen” veya “kanserojen” olarak listeler.
IARC listesine göre DDT gibi organoklorinler, çevrede uzun süre kalıcı olmaları ve biyobirikime yol açmaları nedeniyle insan sağlığı açısından büyük risk taşımakta olup kanserojen olarak sınıflandırılmıştır. Bu grup pestisitler özellikle karaciğer kanseri ve lenfoma ile ilişkilendirilmiştir. Organofosfatlar ise sinir sistemine etkileriyle bilinir ve bazıları muhtemel kanserojen kabul edilmektedir. Özellikle Malathion ve Diazinon gibi organofosfatların, Non-Hodgkin lenfoma riskiyle bağlantılı olduğu bilimsel çalışmalarla desteklenmiştir. Karbamatlar, herbisitler arasında yer alan Glifosat ve bazı fungisitler muhtemel kanserojen olarak kabul edilmektedir. Başta Non-Hodgkin lenfoma olmak üzere akciğer kanseri, prostat kanseri ve beyin tümörü gibi bazı kanser türleriyle bağlantılı olabilir.
Yüksek İlişkili Kanser Türleri
- Lenfoma ve Non-Hodgkin Lenfoma: Pestisitlerle en çok ilişkilendirilen kanser türlerinden biridir. Özellikle çiftçiler ve tarım işçileri arasında Non-Hodgkin Lenfoma görülme sıklığı artmıştır. 2019’da yapılan bir meta-analiz, organofosfat ve organoklorin sınıfı pestisitlere maruziyetin Non-Hodgkin Lenfoma riskini %30-40 artırdığını göstermiştir.
- Prostat Kanseri: Pestisit maruziyeti, özellikle erkek çiftçilerde prostat kanseri riskinde artışla ilişkilendirilmiştir. ABD’de yürütülen Agricultural Health Study, belirli pestisit türlerine maruz kalanlarda prostat kanseri insidansında yükseliş rapor etmiştir.
- Akciğer Kanseri: Özellikle solunum yoluyla alınan hemen her tür pestisit partikülleri, akciğer kanseri riskini artırmaktadır.
- Beyin Tümörleri: Pestisitler, nörotoksik etkilerinin yanı sıra beyin tümörü gelişimiyle ilişkilendirilmiştir. Özellikle çocukluk çağı beyin tümörlerinde, çevresel pestisit maruziyetinin etkisi dikkat çeken bir araştırma konusudur.
En Çok Zarar Gören Gruplar
- Çiftçiler ve tarım işçileri: Doğrudan pestisit uygulayan veya pestisit bulaşmış alanlarda çalışanlar, tarım ilacı sebebiyle kanser artışında en yüksek risk görülen gruptur.
- Yaşlı bireyler: Metabolik ve bağışıklık zayıflıkları nedeniyle pestisitlerin toksik etkilerine karşı daha savunmasızdır. Bu durum olası kanser riskinin artışına sebebiyet vermektedir.
- Hamileler ve fetüsler: Pestisit maruziyeti, fetüs gelişimini olumsuz etkileyebilir, doğumsal anomaliler ve ileride kanser riskini artırabilir.
- Çocuklar: İnsanlar gelişimsel dönemlerinde çevresel toksinlere karşı daha duyarlıdırlar. Pestisitler, sinir sistemi gelişimini bozarak öğrenme güçlüğü, davranış bozukluğu ve kanser riskinde artışa neden olabilir. Araştırmalar, çocukluk çağı lösemi ve beyin tümörleri ile pestisit maruziyeti arasında güçlü bağlar göstermektedir.
Sürekli Pestisit Tüketimi
Uzun süreli düşük dozda pestisit maruziyeti, vücudun kimyasalları metabolize etme kapasitesi sınırlı olduğundan, biyobirikim yaparak dokularda birikir. Bu durum DNA hasarı, hormonal sistem bozukluğu ve bağışıklık zayıflamasına yol açar. Bu etkiler, kanser gelişimi için zemin hazırlar.
Epidemiyolojik çalışmalar, iyi yıkanmamış veya uygun temizlenmemiş gıdalardaki pestisit kalıntılarının uzun süreli tüketiminin, özellikle hormonla ilişkili kanser türlerinde (meme kanseri, prostat kanseri) ve hematolojik kanserlerde (lösemi, lenfoma) artışa yol açtığını göstermektedir. Gıdalarda pestisit kalıntılarının yasal sınırların altında olması bile, maruziyet süresi ve kişinin savunma mekanizmaları dikkate alındığında sağlık açısından risk oluşturabilir.
Kaynakça:
Uluslararası Kanser Araştırma Ajansı IARC : https://www.iarc.who.int/
Nebraska Üniversitesi Tıp Merkezi : Çocukluk Çağı Kanserleri ve Pestisit Maruziyeti : https://usrtk.org/healthwire/pesticide-exposure-linked-to-childhood-cancers
ScienceDirect, Çocukluk Çağı Lösemi ve Pestisit Maruziyeti: https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2214750024002233
BMC Non-Hodgkin Lenfoma ve Pestisit : https://bmcmedicine.biomedcentral.com/articles/10.1186/s12916-022-02348-7
Beane Freeman LE, Pestisit maruziyeti ile prostat kanseri : https://ehp.niehs.nih.gov/doi/10.1289/EHP484
Pérez-López FR, Düşük doz pestisit maruziyeti ve meme kanseri: https://www.mdpi.com/1660-4601/16/18/3231
Mostafalou S, Abdollahi M. : Düşük doz pestisit maruziyetinin Kronik hastalıklar ve kanser ile ilişkisi: https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0041008X17301290
